Τίτλος: Η Αθηναΐκή δημοκρατία Είδος: Βιβλίο Επιμέλεια: Σακελλαρίου Μιχαήλ Εκδότης: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης Γλώσσα: Ελληνική ISBN: 960-524-073-4 Σελίδες: 688 Ημερομηνία έκδοσης: 2004 Η Αθηναϊκή Δημοκρατία είναι το πιο σημαντικό, το πιο μελετημένο και το πιο επίκαιρο από τα κεντρικά θέματα της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Διακεκριμένοι ερευνητές διαδοχικών γενεών έχουν συμβάλει -με άρθρα, μονογραφίες και συνθέσεις- ώστε οι γνώσεις μας για την αθηναϊκή δημοκρατία να είναι άφθονες, ποικίλες, πολυμερείς. Το παρόν βιβλίο συγκροτεί μια πολυεδρική και πολυεπίπεδη σύνθεση. Αρχίζει συγκρίνοντας την αθηναϊκή δημοκρατία με τις νεότερες δημοκρατίες. Επισημαίνει τις οικονομικοκοινωνικές συνθήκες της και τις πολιτισμικές πηγές της. Εξιστορεί τη γένεση και την εξέλιξή τους. Περιγράφει τους θεσμούς και τις πρακτικές της. Εκτείνεται στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις δημοκρατικών και ολιγαρχικών. Ενδιαφέρεται για τις επιπτώσεις της στην πολιτική και στον πολιτισμό. Αποτιμά τα επιτεύγματά της και τις αδυναμίες της. Εξετάζει τη θέση της ανάμεσα στις αρχαίες ελληνικές δημοκρατίες και την επίδραση αθηναϊκών δημοκρατικών θεσμών και ιδεών στη διαμόρφωση του νέου τύπου δημοκρατίας. Τέλος προτείνει την αθηναϊκή περίπτωση ως στοιχείο απαντήσεως στο ερώτημα εάν είναι δυνατόν να υπάρξουν σήμερα δημοκρατίες και σε προβιομηχανικές και πτωχές χώρες. Η πραγματεία συνδυάζει επιστημονικότητα και απλότητα, γιατί απευθύνεται συνειδητά σε πλατύ φάσμα χρηστών: φοιτητές και πτυχιούχους ιστορίας, πολιτικών επιστημών, νομικής, κοινωνιολογίας, αρχαιολογίας, φιλολογίας, αλλά και γενικούς αναγνώστες ανωτέρου μορφωτικού επιπέδου. Περιεχόμενα   ΠPΩTO MEPOΣ: XAPAKTHPIΣTIKA KAI ΠAPAΓONTEΣ THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ 1. ΣYΓKPIΣH AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ KAI NEΩN ΔHMOKPATIΩN A. Oι μεγάλες δημοκρατικές αρχές            B. Όροι ασκήσεως της λαϊκής κυριαρχίας             Γ. Kράτος και κοινωνία των πολιτών        Δ. Θεσμοί     E. Kράτος και θρησκεία             2. AΘHNAΪKH ΔHMOKPATIA KAI ΠPOΓENEΣTEPA KAΘEΣTΩTA             A. Συνέχειες           B. Δημοκρατικοί νεωτερισμοί          3. OIKONOMIKEΣ ΣYNΘHKEΣ, KOINΩNIKEΣ KAI ΠOΛITIKEΣ ΔYNAMEIΣ           A. Oικονομικές συνθήκες      B. Kοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις   4. OI ΠOΛITIΣMIKEΣ ΠHΓEΣ THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ  A. H πολιάδα κοινότητα και ο πολιτισμός της             B. Mέτρα για την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος και τη στερέωση της λαϊκής κυριαρχίας          Γ. H περιορισμένη αντίδραση στη δημοκρατία  Δ. Συνδρομή περισσότερων παραγόντων και αμοιβαίες αντιδράσεις       ΔEYTEPO MEPOΣ: ΓENEΣH KAI EΞEΛIΞH THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ 1. ΩΣ TH MEΓAΛH KPIΣH TOY 600          A. Πριν από το 750             B. Aπό το 750 ως τη νομοθεσία του Δράκοντα  Γ. H νομοθεσία του Δράκοντα          Δ. H μεγάλη κοινωνική κρίση           2. H NOMOΘEΣIA TOY ΣOΛΩNA: EYNOMIA ΄H KPATOΣ ΔIKAIOY           A. H πολιτική ωρίμανση του Σόλωνα         B. H νομοθεσία     Γ. Eκτροπή από το σολώνειο πολίτευμα            3. H NOMOΘEΣIA TOY KΛEIΣΘENH: IΣONOMIA      4. OI METAPPYΘMIΣEIΣ TOY 5ου AIΩNA: ΔHMOKPATIA    5. OI OΛIΓAPXIKEΣ EΠANAΣTAΣEIΣ (411-410 KAI 404-403)  A. O θεσμός των Προβούλων             B. Aκραία και μετριοπαθής ολιγαρχία (411-410)  Γ. Oι τριάκοντα τύραννοι       6. AΠO THN AΠOKATAΣTAΣH ΩΣ TO TEΛOΣ THΣ ΔHMOKPATIAΣ (403-322) A. Aποκατάσταση της δημοκρατίας           B. Θεσμικοί νεωτερισμοί          Γ. Tο τέλος της δημοκρατίας           TPITO MEPOΣ: ΣYNTAΞH THΣ ΠOΛITEIAΣ 1. ΠOΛITEΣ KAI MH ΠOΛITEΣ    A. Πολίτες   B. Γυναίκες ασταί             Γ. Mέτοικοι             Δ. Aπελεύθεροι     E. Δούλοι     Z. Ξένοι παρεπιδημούντες     2. ΠOΛITEΣ KAI KPATOΣ  A. Πολιτικό σώμα και κράτος            B. O πολίτης: Mέτοχος της εξουσίας και εξουσιαζόμενος             Γ. O πολίτης μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού χώρου       Δ. Oι πολίτες στις κληρουχίες          3. O ΛAOΣ NOMOΘETHΣ, KYBEPNHTHΣ  KAI ΔIKAΣTHΣ   A. O Δήμος B. H Hλιαία και τα ηλιαστικά δικαστήρια  4. ENA ΣΩMA ΠPOBOYΛEYTIKO KAI EKTEΛEΣTIKO: H BOYΛH                                    5. ΠAPAΔOΣIAKA ΣΩMATA          A. O Άρειος Πάγος             B. Oι Εφέται 6. OI APXONTEΣ      A. Γενικές παρατηρήσεις           B. Oι επί μέρους αρχές   7. KTIPIA KAI AΛΛΩN EIΔΩN ΔIEYΘETHΣEIΣ ΓIA ΘEΣMIKA OPΓANA KAI ΔHMOΣIEΣ YΠHPEΣIEΣ    A. Xώροι εκκλησιών του Δήμου       B. Kτίρια της Βουλής και των Πρυτάνεων            Γ. Δικαστήρια           Δ. Γραφεία αρχόντων (Aρχεία)            E. Διάφορα                       TETAPTO MEPOΣ: ΛEITOYPΓIEΣ THΣ ΠOΛITEIAΣ 1. NOMOΘEΣIA        A. Nόμος και ψήφισμα  B. Θεσμοί, αρμοδιότητες, διαδικασίες       Γ. Tυπικο των συνεδριάσεων του Δήμου και της Βουλής     2. ΔIOIKHΣH             A. Δημόσια οικονομικά           B. Kράτος και θρησκεία             Γ. Πολεμικά           Δ. Συμμαχικές και εξωτερικές υποθέσεις           E. Δημόσια έργα    Z. Eπισιτισμός         H. Aστυνομικά και συναφή    Θ. Κρατικά αρχεία           I. Φυλακή   3. ΔIKAIOΣYNH        A. Mηνυτές ή ενάγοντες και μηνύσεις ή αγωγές        B. Tα προδικαστικά          Γ. Tα Δικαστήρια             ΠEMΠTO MEPOΣ: ΠEPAN TΩN ΘEΣMΩN  1. ΠΩΣ ANTIΛAMBANONTAN KAI EΞEΦPAZAN TH ΔHMOKPATIA OI APXAIOI     A. Όροι δηλωτικοί του πολιτεύματος  B. Η έννοια της δημοκρατίας προσδιοριζόμενη από άλλες έννοιες Γ. Δημοκρατία και νόμος       Δ. H δημοκρατία εν γένει κατά τον Αριστοτέλη          2. IΔEOΛOΓIKH ANTIΠAPAΘEΣH           A. «Iστορικά» επιχειρήματα    B. Πολιτικά επιχειρήματα        Γ. Φιλοσοφικές απόψεις           3. AΠO TIΣ ΠPOΘEΣEIΣ ΣTIΣ ΠPAΓMATΩΣEIΣ          1. Tα δικαιώματα των πολιτών      2. H αντιπροσωπευτικότητα του Δήμου και της Bουλής   3. Oι εξουσίες του Δήμου, οι αρμοδιότητες της Bουλής  4. H λαϊκή κυριαρχία και η νομοθεσία       5. H λαϊκή κυριαρχία και η δικαιοσύνη      6. H λαϊκή κυριαρχία και η διοίκηση         7. Προστασία του πολιτεύματος και της έννομης τάξης   EKTO MEPOΣ: AΘHNAΪKH ΔHMOKPATIA KAI ΠOΛITIKH 1. ΠAPAΓONTEΣ KAI ΠPΩTAΓΩNIΣTEΣ THΣ ΠOΛITIKHΣ  A. Kοινωνικές και πολιτικές αντιθέσεις  B. Διαμόρφωση της πολιτικής βουλήσεως          Γ. H πολιτική ηγεσία      2. MEΣA ΠOΛITIKHΣ ΠAΛHΣ      3. EΣΩTEPIKH ΠOΛITIKH             A. H εσωτερική πολιτική των δημοκρατικών    B. Eσωτερική πολιτική των αντιπάλων της δημοκρατίας   4. EΞΩTEPIKH KAI HΓEMONIKH ΠOΛITIKH  A. O ευρύτερος ζωτικός χώρος          B. H Hγεμονία       5. EΣΩTEPIKA ΠOΛITIKA PEYMATA KAI EΞΩTEPIKH ΠOΛITIKH           A. Aπό την αρχή της δημοκρατίας εώς τους τριάκοντα (508-404) B. Aπό την αποκατάσταση ως το τέλος της δημοκρατίας (403-322) EBΔOMO MEPOΣ: ΠOΛITIΣMIKEΣ EKΦPAΣEIΣ THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ 1. NEA ΓPAMMATEIAKA EIΔH     A. Tο θέατρο: Τραγωδία, σατυρικό δράμα, κωμωδία       B. H επιστημονική ιστοριογραφία     Γ. H ρητορική          Δ. H πολιτική («Δημοσιογραφική») δοκιμιογραφία         2. ΠOΛITIKOΣ ΛOΓOΣ        A. Θέατρο και πολιτική             B. Πολιτική θεωρία, πολιτική δια της θεωρίας   Γ. H πολιτική ως αντικείμενο μελέτης στην ιστοριογραφία. Πολιτική δια της ιστοριογραφίας  Δ. Πολιτικές κρίσεις στις δημηγορίες, στους δικανικούς λόγους και στα πολιτικά φυλλάδια          3. APXITEKTONIKH KAI EIKAΣTIKEΣ TEXNEΣ          A. Πολιτική σημειολογία δημόσιων μνημειακών κατασκευών  B. Kλασσικό ύφος και δημοκρατικό ήθος         OΓΔOO MEPOΣ: AΠOΛOΓIΣMOΣ THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ 1. OPOI KAI OPIA THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ           A. Aναγκαίοι όροι            B. Θεσμικές και λειτουργικές αδυναμίες             Γ. Παθολογία της αθηναϊκής δημοκρατίας                   Δ. Eπιτεύγματα και όρια της αθηναϊκής δημοκρατίας          E. Aντοχές της αθηναϊκής δημοκρατίας και ανοχές των αθηναίων πολιτών       2. H ΘEΣH THΣ AΘHNAΪKHΣ ΔHMOKPATIAΣ KATA THN APXAIOTHTA  A. Δημοκρατικά βήματα έξω από την Αθήνα προ της αθηναϊκής μεταπολιτεύσεως του 508/7          B. Δημοκρατικά καθεστώτα έξω από την αθήνα μετά την αθηναϊκή μεταπολίτευση του 508/7     3. AΘHNAΪKH KAI NEOTEPH ΔHMOKPATIA   A. Γένεση της νεότερης δημοκρατίας        B. Aθηναϊκή και νεότερη δημοκρατία: Δύο παραλλαγές δημοκρατίας     Γ. Aνάγκες και δυνατότητες δημιουργίας νέων ειδών δημοκρατίας